Een wijnfan in Armenië

Niemand die ooit bij de slijter vraagt om een Armeense wijn. Wijnsnobs weten vaak nog wel dat de oudste vondsten van wijnmaken afkomstig zijn uit de Kaukasus, maar in de huidige tijd Armeense wijn drinken? Nee, dat is niet de meest voor de hand liggende keus ever. En eerlijk gezegd gold voor mij precies hetzelfde. Toen de vinologenvereniging een wijnreis organiseerde naar Armenië, vond ik dat dus dé gelegenheid om kennis te maken met het land en de wijn. Zo heb ik dit verhaal ook opgebouwd, zodat je kunt inspringen, waar je wil. Eerst vind je meer over het land zelf, vervolgens over de beste wijnhuizen en tot slot heb ik mijn wijntips geschreven.

Geschiedenis en karakter van Armenië

Armenië heeft een rijke, maar ook roerige geschiedenis. De genocide in het begin van de twintigste eeuw, het deel uitmaken van de Sovjetunie en in 2023 nog de inname van Nagorno-Karabach (of in het Armeens: Artsakh) door Azerbeidzjan… je kunt zonder meer stellen dat die gebeurtenissen veel van het karakter van Armenië en Armeniërs bepalen. Armeniërs zijn trots op hun land en proberen er met opgeheven hoofd het beste van te maken.

Binnenkomen met een Azerbeidzjaans stempeltje

Een paar jaar geleden reisde ik al door Azerbeidzjan, waarover ik natuurlijk ook een artikel schreef. Dat Azerbeidzjaanse stempeltje in mijn paspoort, zorgde meteen dat mijn entree tot Armenië wat ingewikkelder werd dan die van mijn reisgenoten. Azerbeidzjan is zonder twijfel aartsvijand nummer 1 en de grens tussen beide landen is gevaarlijk gebied. Ik kreeg dan ook een flink rijtje kritische vragen bij de paspoortcontrole, maar uiteindelijk mocht ik het land in. 

Yerevan: hippe hoofdstad vol wijn en sfeer

De hoofdstad Yerevan is een moderne stad. In de buitenwijken zie je misschien nog een enkele sovjetflat, maar de binnenstad is hartstikke hip. In het eerste weekend van juni worden elk jaar de Yerevan Wine Days gehouden: een festival waarvoor een deel van de stad is afgesloten en het vol staat met kraampjes van tientallen Armeense wijnmakers.

Tel daar veel muziek en eettentjes bij op en je hebt een geweldig festival. Van serieus wijnproeven kwam helemaal niets; daarvoor was het te druk, rook alles naar heerlijke barbecue-gerechten en meestal verstond je toch niet wat de wijnmaker wilde vertellen. Jammer? Nee hoor! Go with the flow: ik heb een geweldige avond gehad en er een leuk feestje van gemaakt. De sfeer in Yerevan is heerlijk: veilig, tolerant en open. Mijn glas is regelmatig bijgeschonken door locals die het leuk vonden dat toeristen hun land hebben gevonden. Wel doorgaans met halfzoete granaatappelwijn, dat dan weer wel. Niet te doen, maar toch: opdrinken en meefeesten.

Ben je er niet tijdens het festival? Ga dan vooral naar wijnbar In Vino. Zij hebben een flink assortiment Armeense wijnen en ook nog eens heel wat mooie internationale wijnen.

Twee wijnhuizen die eruit sprongen

In totaal hebben we een stuk of tien wijnproducenten bezocht en natuurlijk van nog veel meer gedronken. Ik pak er twee wijnhuizen uit die me positief zijn opgevallen, waarvan de hele range bovengemiddeld goed was en die dus meteen gelden als dikke tip voor als je ooit in Armenië bent.

Zorah Winery: hooggelegen wijngaarden met historie

Zorah Winery ligt in de regio Vayots Dzor in het zuiden van Armenië. De regio is aan twee kanten omsingeld door Azerbeidzjan en dat maakt het gebied kwetsbaar. Door het conflict vanaf 2020 is een aantal wijnboeren gevlucht en zijn sommige wijngaarden verlaten. Er zijn echter ook wijngaarden die nog langer geleden zijn verlaten. De Sovjets hadden bedacht dat Georgië wijn moest produceren en Armenië brandy. Daardoor is veel van de eeuwenoude kennis over wijnbouw en wijnmaken teloorgegaan en zijn lastig te bereiken wijngaarden verlaten en verwilderd.

Inmiddels worden die weer nieuw leven ingeblazen en dat is interessant: de bodem bestaat er uit kalksteen en vulkanisch gesteente, phylloxera heeft de regio nooit bereikt en veel wijnstokken zijn decennia oud. De wijngaarden van Zorah liggen ook nog eens op zo’n 1.200 tot 1.600 meter en dat zorgt voor veel verschil tussen dag- en nachttemperatuur. Dat is perfect om de druiven goed te laten rijpen en ik dronk er dan ook diverse echt goede wijnen. Veel van de wijnen van Zorah rijpen deels of volledig in karas. Dat zijn de aardewerk kruiken die in Georgië qvevri’s heten.

Die karas worden deels ingegraven. Dat zorgt voor een lagere temperatuur en voor het tegengaan van micro-oxygenatie. Het deel dat boven de grond zit, zorgt voor een temperatuurverschil en dat leidt ertoe dat de wijn in beweging blijft. Ideaal voor een perfecte rijping.

Karas Winery: aan de voet van de berg

Karas Winery is enorm. Naar Armeense begrippen, maar ook naar Europese. De eigenaren zijn van oorsprong Armeens, maar zijn ooit gevlucht naar Argentinië en maakten daar al wijn (Fin del Mundo). Nu proberen ze Armenië weer groot te maken. De wijngaarden (450 hectare, plus nog eens 1.850 hectare in bezit voor uitbreiding) liggen aan de voet van de Ararat: een berg met haast heilige proporties voor Armeniërs. Tot groot verdriet ligt de berg inmiddels net op Turks grondgebied, maar de berg wordt nog steeds gezien als het symbool van Armenië. Alles heet in Armenië dan ook Ararat: wijnhuizen, brandy producenten, de voetbalclub, een dorp, talloze restaurants… Ararat is de berg waar volgens de Bijbel de ark van Noah strandde na de zondvloed en waar hij vervolgens wijnranken plantte. Afijn, in de huidige tijd is die berg in zoverre van belang voor de wijn dat ‘ie zorgt voor voldoende smeltwater én voor de vulkanische bodem.

Karas maakt ook geweldige wijn van het ras areni. Dat is hét rode ras uit Armenië. Als ik het zou moeten omschrijven, dan zou ik zeggen dat areni het midden houdt tussen pinot noir en syrah. De wijn is doorgaans wat lichter van kleur, heeft frisse fruittonen, maar kan ook het kruidige en soms een klein beetje mestige hebben van syrah. Ik heb veel areni op, maar die van Karas sprong eruit. Licht gekoeld is ‘ie op z’n best en wat ook helpt: Riedel heeft een speciaal glas voor areni op de markt gebracht. Het is een beetje tulpvormig en dan drinkt zo’n areni inderdaad heerlijk weg.

Wijntips om thuis te proeven

Armeense wijnen zijn niet heel makkelijk te vinden. Drink Rituals heeft online een goed aanbod en voor fysieke aankopen kun je prima terecht bij De Kaashoeve aan de Oude Binnenweg in Rotterdam. De eigenaresse is Armeens en zij hebben naast geweldige kaas, dus ook leuke Armeense wijnen.

Onderstaand geef ik een lijstje met wijnen die mij in het bijzonder opvielen en die zonder twijfel leuk zijn om te proberen.

• Voskevaz Voskehat Karasi Collection 2018: voskehat is hét witte druivenras van Armenië. Voskevaz maakt er een heerlijke frisse, mineralige wijn van die heeft gerijpt in karas en in houten vaten.
• Zorah Voskì 2022: gemaakt van een blend van de helft voskehat en de helft garan dmak. Gerijpt op beton met ziltige aroma’s en die van perzik en walnoot.
• Zorah Heritage Chilar 2023: chilar is het druivenras en de schillen van die witte druif hebben zo’n twee tot drie maanden meegeweekt. Fermentatie en rijping vond plaats in karas. Doordat de druif maar weinig pigment heeft, is dit een amberwijn zonder veel kleur. Aroma’s van bloemen, thee en kamille.
• Zorah Yeraz 2019: yeraz is het rode druivenras en betekent letterlijk ‘droom’. De wijn is gemaakt van druiven van meer dan 100 jaar oude stokken. Fermentatie op beton, rijping in karas en op vat. Complexe aroma’s van bes, braam, kruiden, zwarte peper.
• Karas Areni Single Vineyard 2021: deels gerijpt op RVS, deels op eiken en deels op karas. Vervolgens wordt geblend en rijpt de wijn nog 6 maanden verder op karas. Dat maakt de wijn elegant en complex: rode bessen, kersen, tijm, koffie.
• Karas Reserve Blend 2023: een blend van areni (6 maanden gerijpt op karas) voor de elegantie en sireni (gerijpt op vaten van Artsakhs eiken) voor de body. Bramen, pruimen, krenten, kruiden. Kan nog jaren mee, maar nu al geschikt als winters rood.
• Gevorkian Ariats Carbonic 2022: op de witte druiven van het ras kangun wordt maceration carbonique toegepast gedurende 15 dagen. Dan wordt geperst en rijpt de wijn 6 maanden in karas. De wijn is goudgeel van kleur. Aroma’s van sinaasappel(schil), zest, perzik. Gefilterd. Ideaal om kennis te maken met orange wine: niet te heftig. ·
• Gevorkian Kes Kakhani Areni 2021: Kakhani betekent dat de druiven na de oogst in zon en wind te drogen worden gehangen. Kes betekent half. De helft van de druiven hebben dus die kakhani-methode ondergaan en van de andere helft is van areni zonder die speciale behandeling. Een wijn met jammig fruit (bramen, pruimen), maar nog genoeg frisheid om ‘m toch heel interessant te maken.

• Gevorkian Anaïs Armenian Icewine 2011: gemaakt van voskehat. Ik heb sowieso een zwak voor icewine omdat de makers enorme risico’s nemen om ‘m te maken. Gevorkian heeft het in 2011 gedaan en daarna nooit meer. Perzik, honing, goede balans tussen zoet en zuur.
• Keush Origen Méthode Traditionnelle Brut: in Armenië zijn vooral bubbels te vinden die zijn gemaakt met de charmatmethode. Mousserende wijn gemaakt als champagne, is moeilijker te vinden. De beste die ik vond was deze en dat is meteen de méthode traditionnelle waarvan de druiven afkomstig zijn uit de hoogstgelegen wijngaarden (1.700 meter). Gemaakt van voskehat en khatouni, 24 maanden lierijping. Rijpe appel, beetje brioche, iets lactisch. Goede, ingetogen bubbel. 
• NOA White Reserve 2022: gemaakt van chillar, garan dmak, khatouni, voskehat en white areni. Houtgerijpt op Frans eiken. Veel complexiteit en de meer Bourgondische stijl is uniek in Armenië.
• NOA Natural Sweet White Reserve 2020: bestaat deels uit ijswijn en deels uit ‘gewone’ late oogst. Gemaakt van chillar, garan dmak, khatouni en voskehat. Oogst in december 2020 onder gevaarlijke omstandigheden: de wijngaard is beschoten door de Azeri’s. Gedroogde perzik, sinaasappel, honing.

Meer een wijnfan in?