Wat je nog niet wist over Ribera del Duero

De wijnbouw in Ribera del Duero gaat terug tot de Middeleeuwen. Al in 1295 werden er regels voor wijnproductie vastgelegd. Het moderne tijdperk begon echter in 1859, toen Eloy Lecanda in Valbuena del Duero het landgoed oprichtte dat later bekend zou worden als Vega Sicilia. Hij plantte Franse druivenrassen zoals cabernet sauvignon, merlot en petit verdot, wat ongekend was voor die tijd. Zijn eerste wijn kwam pas in 1915 op de markt, maar zou een icoon worden.

Van phylloxera naar de oprichting van de DO

In 1909 bereikte phylloxera de regio, maar gebieden in het oosten zoals Soria bleven grotendeels gespaard door hun zanderige bodems. Daardoor zijn daar vandaag nog oude stokken te vinden. Toch had de streek het zwaar: tijdens de Spaanse Burgeroorlog en de daaropvolgende armoede schakelden veel boeren over op gewassen zoals tarwe of bieten. Alleen enkele vasthoudende wijnfamilies hielden hun mini-wijngaarden in stand.

In 1927 werd de eerste coöperatie opgericht in Peñafiel, later bekend als Protos. Deze organisatie gebruikte als eerste de naam “Ribera del Duero” en stond die later af aan de regio toen de DO werd opgericht. Vanaf de jaren 1950 namen coöperaties de productie grotendeels over. Familiewijnhuizen verdwenen, druiven werden gemeenschappelijk verwerkt. Veel wijn was toen clarete, een lokale blend van rode en witte druiven, samen vergist tot een lichte, robuuste wijn die nu langzaam terugkeert.

Tegen de jaren 1970 was het dieptepunt bereikt: van 38.000 hectare bleef nog maar 6.000 over. Lage druivenprijzen, concurrentie en economische druk leidden tot massale ontworteling van oude stokken. De ommekeer kwam in 1982 met de oprichting van de Denominación de Origen Ribera del Duero, opgezet door een tiental ambitieuze wijnhuizen.

In de jaren ‘90 trok de regio opnieuw internationale aandacht. De komst van Pingus in 1995, wat en primeur werd verkocht in Bordeaux, zette Ribera wereldwijd op de kaart. Vandaag telt Ribera del Duero meer dan 300 producenten en zo’n 26.000 hectare wijngaard.

Ribera del Duero vs. Rioja: wat is het verschil?

Beide regio’s zijn beroemd om wijnen van tempranillo, vaak aangevuld met andere druivenrassen. In Rioja (zoals graciano, mazuelo of garnacha) en in Ribera del Duero (zoals cabernet sauvignon of merlot). Beide regio’s gebruiken Frans en Amerikaans eikenhout, waarbij Amerikaans hout traditioneel populairder was vanwege de lagere kosten.

Toch zijn er duidelijke verschillen. Ribera ligt hoger (een plateau vanaf zo’n 800 meter), wat zorgt voor extreme temperatuurverschillen tussen dag en nacht. De zomers zijn kort en fel, met regelmatig risico op vorst – zelfs tijdens de oogst. Door die omstandigheden krijgen de druiven dikkere schillen, kleinere bessen en intensere smaken. De wijn heeft dan ook vaak donker fruit (denk aan bramen en zwarte kersen), meer structuur en krachtigere tannines.

Rioja daarentegen levert vaak wijnen met meer rood fruit, zachtere zuren en elegantere tannines. De stijl is doorgaans iets lichter, vriendelijker en subtieler.

Tegenwoordig is ook in Ribera een verschuiving zichtbaar: wijnmakers zoeken meer frisheid, wijngaarden worden hoger aangeplant en het houtgebruik is vaak subtieler. De regio bewijst zo dat het naast kracht ook finesse in huis heeft.

Is Ribera del Duero alleen maar krachtig en zwaar?

Ribera del Duero staat bekend om volle, krachtige rode wijnen (met name uit de jaren 2000 ) met hoge alcoholpercentages, diepe kleur en geconcentreerde smaken. Maar het idee dat Ribera alleen maar uit zware, alcoholrijke “sloopkogels” bestaat, is inmiddels achterhaald.

Het klimaat speelt natuurlijk een rol: de regio ligt op een hoog plateau, gemiddeld rond de 800 meter boven zeeniveau. Met name langs de rivier de Duero en op de zogeheten páramos, de hoger gelegen stukken land was het vroeger te koel voor wijnbouw, maar tegenwoordig worden er juist druiven verbouwd om frissere, elegantere wijnen te maken.

Ook de stijl van wijnmaken is aan het verschuiven. Sommige wijnmakers werken bewust met oude stokken op koele percelen die van nature minder suiker en dus minder alcohol opleveren.

Verder wordt er geëxperimenteerd met druivenrassen. Zo is albillo mayor, een witte druif, sinds kort officieel toegestaan tot 25% in rode blends binnen de DO. Dit biedt wijnmakers extra mogelijkheden om structuur en frisheid in hun wijnen te brengen.

Albillo mayor: witte toekomst voor Ribera del Duero?

Sinds 2019 is albillo mayor officieel toegestaan binnen de DO Ribera del Duero – tot maar liefst 25% in blends. Waar het vroeger slechts 5% mocht zijn (en wijnen met meer albillo als “Vino de la Tierra” op de markt kwamen), mag het nu dus ook op het etiket staan als witte Ribera.

Toch staat er nog maar weinig van aangeplant: zo’n 355 hectare op een totaal van ~26.000 hectare wijngaard. Er is nog geen vaste stijl – makers experimenteren volop met hout, zonder hout, skin contact of zelfs orange wine. De druif zelf is vrij neutraal, maar kan frisheid en structuur behouden, ook bij houtlagering. Daardoor is het een goede basis voor serieuze witte wijnen.

Clarete maakt een comeback

Clarete is een traditionele wijnstijl uit Ribera del Duero die al eeuwenlang wordt gemaakt. In tegenstelling tot moderne rosé wordt Clarete gevinifieerd van zowel rode als witte druiven die samen zijn aangeplant én samen vergist worden (co-fermentatie). Het resultaat is een wijn die vaak dieper gekleurd is dan rosé, maar lichter dan rood.

Tot in de jaren ’70 was clarete de dominante stijl in de regio. Daarna verdwenen veel wijnen onder invloed van internationale trends richting zware, op hout gerijpte rode wijnen. Maar nu maakt clarete een opvallende comeback, passend bij de hedendaagse vraag naar lichtere (rode) wijnen.

Volgens de DO moet clarete minstens 50% toegestane blauwe druiven bevatten. Er is veel vrijheid: blends met albillo mayor (wit), tempranillo, garnacha en meer zijn toegestaan. Ook stijltechnisch is er variatie van frisse, zuur gefocuste wijnen tot meer kruidige claretes met houtrijping.

Bezoek aan Bodegas Vega Sicilia

Vega Sicilia is het beroemdste wijnhuis van Spanje. Misschien wel van Europa. En dat voel je meteen. Hier geen rommelige opslag, maar een futuristische winery vol technologie, maatwerk en precisie. Meer dan 100 aparte tanks maken het mogelijk om elke wijngaardplot apart te vergisten. Er is alle ruimte om keuzes te maken, te proberen, te blenden.

Wat vooral indruk maakte, was hun eigen tonnellerie, de plek waar een deel van hun houten vaten wordt gemaakt. Ze kopen Frans hout in, maar bouwen daar zelf vaten van – om nog meer grip te hebben op smaak, rijping en stijl. Verschillende houttypes worden afgestemd op het wijnjaar: droog, nat, koel – elk vraagt om een andere aanpak. Dat is pure fine-tuning.

De wijnen van Vega Sicilia

• Alión 2021 – De ‘instap’ van Vega Sicilia. Rijp, intens en nog steeds heel Ribera, maar met duidelijk minder dominant hout dan in het verleden.
• Valbuena 5º 2020 – Een blend met wat merlot. Kruidig, gelaagd en gebalanceerd. Het ‘covidjaar’, zoals ze het daar noemen, met de wijnmaker in quarantaine tussen de wijnstokken.
• Unico 2015 – Het paradepaardje. Gemaakt van meerdere vintages (15% blend met o.a. 2013, 2014, zelfs 2018). Diepe complexiteit, grafiet, kruiden, fluweelzachte tannines. 

Wat je merkt: Vega Sicilia schuift langzaam op in stijl. Minder ‘power’, meer druif en terroir. En dat past perfect in de tijdgeest.

Bezoek aan Dominio de Es

Waar Vega Sicilia overloopt van middelen en techniek, ademt Dominio de Es een heel andere energie. Hier, diep in het oostelijke deel van Ribera, in de provincie Soria, liggen verlaten dorpjes, oude wijngaarden en stille heuvels. Het voelt als een vergeten wijnwereld. Bertrand Sourdais, voormalig wijnmaker van Atauta en nu eigenaar van Dominio de Es, keerde hier terug.

Bertrand kwam als jonge Fransman naar Soria, werd uitgelachen door de lokale coöperatie, en begon toen maar gewoon zes keer zoveel te betalen voor druiven als gebruikelijk. Omdat hij de potentie zag. En hij kreeg gelijk.

Wat maakt Soria uniek?

• Zeer oude stokken, vaak pre-phylloxera.
• Hoge ligging (tot wel 1.000 meter).
• Kalkrijke bodems.
• Een berg aan micropercelen, waarvan sommige maar een paar rijen groot zijn – vaak verdeeld over meerdere eigenaars.

Bij Dominio de Es proef je de magie van deze plek. Fijne, delicate wijnen, bijna Bourgondisch van structuur. Alles wordt met de hand gedaan, van snoeien tot oogsten. De cru’s van mini-plotjes zijn waanzinnig elegant.

👉 Meer lezen over Soria? Lees dan deze blog.